LED-bary do off-roadu – jak wybrać, zamontować i używać zgodnie z przepisami?

Na co zwrócić uwagę przy kupnie nowych LED-barów?

Wybór dobrego LED-bara do off-roadu wbrew pozorom nie jest wcale taki oczywisty. Istnieje co najmniej kilka kwestii, na które warto lub należy zwrócić uwagę przy zakupie tego typu oświetlenia. Pierwszą rzeczą, na którą powinniśmy zwrócić uwagę, są kwestie związane z samym światłem. Warto w tym miejscu podkreślić, że to nie moc jest kluczowa, lecz realna efektywność świetlna (strumień świetlny). Wpływ na to mają przede wszystkim zastosowane źródła światła (diody LED), dlatego warto sprawdzić, czy użyte diody to markowe rozwiązania renomowanych producentów, gwarantujące wydajność i niezawodność w każdych warunkach, czy być może najtańsze dostępne na rynku.

Przed zakupem tego typu oświetlenia warto zastanowić się, jakie będzie jego przeznaczenie. Jeżeli głównym zadaniem ma być oświetlenie np. pobocza i najbliższego terenu (krótki zasięg), to powinniśmy skłaniać się ku lampom wyposażonym w odbłyśnik typu flood, gdzie wiązka światła jest rozproszona. Na drugim biegunie mamy lampy typu spot, których zadaniem jest świecić daleko, ale wąsko. W takich lampach, gdzie najważniejszy jest daleki zasięg, odbłyśnik jest tak skonstruowany, aby wiązka światła była maksymalnie skupiona. Wśród użytkowników samochodów terenowych najpopularniejszym i najbardziej praktycznym rodzajem lamp od lat pozostają te wyposażone w odbłyśnik typu combo, który – jak sama nazwa wskazuje – jest rozwiązaniem kompromisowym, łączącym oba wyżej wymienione warianty. Dzięki temu możemy oświetlić zarówno teren wokół pojazdu, jak i daleko przed samochodem.

Przy wyborze odpowiedniego oświetlenia akcesoryjnego nie można zapomnieć o jakości wykonania, na którą składa się kilka elementów. Na początek warto sprawdzić stopień ochrony IP – im wyższa liczba, tym lepiej. Najczęściej spotykane są IP67 (odporność na pył i krótkotrwałe zanurzenie w wodzie – minimum) oraz IP68/IP69K, czyli pełna wodoodporność, w tym odporność na myjkę ciśnieniową (optymalne). Warto przyjrzeć się również materiałowi, z jakiego wykonana jest obudowa (czy jest to aluminium, czy tylko wyrób aluminiopodobny), czy szkło jest hartowane i odporne na zarysowania, oraz czy sama lampa posiada gumowe uszczelnienia.

Na koniec dobrze zastanowić się, gdzie lampy będą używane, ponieważ z tym związana jest kwestia homologacji – ale o tym w dalszej części artykułu.

Zasady montażu i doboru LED-barów do samochodu terenowego. Na co zwrócić uwagę, w którym miejscu montować?

Montaż LED-barów w terenówce to nie tylko kwestia wyglądu, ale też skuteczności, bezpieczeństwa i legalności. Ale od początku.

Dobierając i montując LED-bary w swoim samochodzie, przede wszystkim należy się zastanowić, jaki ma być cel i do czego potrzebujemy tego typu oświetlenia, gdyż od tego zależy, jakiego typu lamp(y) będziemy szukać. Jeżeli pojazd porusza się głównie po bezdrożach, najlepiej sprawdzą się wspomniane wcześniej lampy zapewniające daleki zasięg światła, a więc takie wyposażone w odbłyśnik typu spot lub combo. Jeśli jednak samochód jest wykorzystywany w trudnym, pagórkowatym i zalesionym terenie, to w takim wypadku zdecydowanie lepiej jest wybrać lampy, w których zastosowano odbłyśnik typu flood.

Warto podejść do tematu całościowo – jako do systemu oświetlenia – ponieważ sama lampa na przodzie pojazdu to często za mało. Skuteczny układ powinien obejmować światła zamontowane także z tyłu czy po bokach pojazdu.

W zależności od przeznaczenia wyróżniamy kilka najpopularniejszych miejsc do montażu akcesoryjnego oświetlenia samochodowego, z których każde ma swoje plusy i minusy. Jednym z najczęściej wykorzystywanych miejsc do montażu dodatkowego oświetlenia jest przedni zderzak. W tym miejscu sprawdzą się lampy niezależnie od typu flood/spot/combo ze względu na niskie odbicie światła, natomiast problem stanowi ograniczona ilość miejsca oraz łatwość zabrudzenia np. błotem. Kolejnym popularnym miejscem jest dach (relingi), który dzięki wysokiej pozycji pozwala uzyskać daleki zasięg (lampy typu spot), choć trzeba uważać na możliwość odbicia światła od maski przy nieprecyzyjnym ustawieniu. Bardzo często LED-bary montowane są również na grillu lub masce – co wydaje się kompromisowym rozwiązaniem pomiędzy wcześniej wspomnianymi miejscami montażu. Właściciele samochodów terenowych często, poza przodem auta, wykorzystują również jego boki (sprawdza się jako światło do oświetlenia poboczy, np. na wąskich szlakach) oraz tył, dzięki czemu manewry takie jak cofanie w trudnych warunkach stają się znacznie łatwiejsze.

Traktując temat dodatkowych lamp nieco szerzej, warto przyjrzeć się lampom, które zostały zaprojektowane tak, aby jak najbardziej minimalizować ryzyko uszkodzeń mechanicznych. Mowa tu o lampach niskoprofilowych (tzw. slim) oraz takich, których konstrukcja/obudowa pozwala na wpuszczenie ich np. w zderzak – tak, by nie wystawały poza obrys pojazdu.

LED-bar prosty czy zakrzywiony? Jakie są różnice użytkowe i montażowe?

Wybór prostego (straight) czy zakrzywionego (curved) LED-bara to nie tylko kwestia wyglądu. Przed zakupem należy się zastanowić, jakie będzie przeznaczenie i który wariant bardziej sprawdzi się w konkretnym przypadku. Wynika to z faktu, że każdy z nich charakteryzuje się nieco innymi cechami, a co za tym idzie – również zastosowaniem. Wybór między prostym a zakrzywionym LED-barem zależy przede wszystkim od oczekiwanego efektu świetlnego oraz dostępnej przestrzeni montażowej.

Prosty LED-bar charakteryzuje się bardziej skupioną wiązką światła, co przekłada się na większy zasięg. Oznacza to bardziej precyzyjny strumień świetlny (mniej światła się marnuje). Wersja zakrzywiona, ze względu na swoją konstrukcję, oferuje znacznie szerszy kąt świecenia – nawet do 160 stopni – co przekłada się na krótszy zasięg w porównaniu do wersji prostej, natomiast znacznie lepiej doświetla pobocza i boki. W przypadku tego wariantu LED-barów światło jest mniej precyzyjne, ale lepiej sprawdza się w ekstremalnych warunkach, takich jak mgła (światło mniej się od niej odbija). Na koniec warto wspomnieć, że montaż zakrzywionych LED-barów może być nieco trudniejszy – ich dopasowanie do linii pojazdu może wymagać dodatkowych, dedykowanych uchwytów.

Odporność na drgania i wodę – czy jest w jakiś sposób określona?

Odporność na trudne warunki atmosferyczne, jak deszcz (woda) czy kurz, jest dokładnie określona za pomocą międzynarodowych norm. Jest to bardzo ważna kwestia, zwłaszcza w odniesieniu do świateł LED, w tym LED-barów. Najczęściej spotykaną klasą ochrony urządzenia elektrycznego (np. lampy, reflektora, obudowy) przed wnikaniem ciał stałych i cieczy – czyli kurzu, pyłu, wody – jest norma IEC 60529, oznaczana jako IPxx.

Pierwsza cyfra oznacza ochronę przed ciałami stałymi (np. kurz), druga – przed cieczą (np. woda). Oto przykładowe oznaczenia:

Kod IP / Ochrona przed kurzem / Ochrona przed wodą / Co to znaczy w praktyce

• IP65 / Całkowita ochrona / Opryski wody z każdej strony / Lekki off-road, deszcz
• IP67 / Całkowita ochrona / Zanurzenie w wodzie (do 1 m, 30 min) / Brodzenie, mycie auta
• IP68 /  Całkowita ochrona / Długie zanurzenie / pod ciśnieniem / Ciężki off-road, błoto
• IP69K / Całkowita ochrona / Woda pod wysokim ciśnieniem i temperaturą / Myjka ciśnieniowa

W przypadku LED-barów najczęściej spotykaną klasą szczelności jest IP67 i IP68 – zapewniają one pełną ochronę przed kurzem oraz zanurzeniem w wodzie.

Odporność na drgania to inna kwestia – nie istnieje jedna, ogólnoświatowa norma, jak w przypadku IP. Warto jednak zwrócić uwagę na kilka rzeczy:

• Obudowa powinna być odlewana, a nie klejona, najlepiej z aluminium 6063-T5/T6.
• Solidne mocowania, gumowe podkładki i śruby ze stali nierdzewnej to podstawa.
• Zastosowane uszczelnienia powinny być gumowe lub silikonowe, by zapewnić odporność na czynniki zewnętrzne.

Czy oświetlenie off-road jest dopuszczone do użytku drogowego?

Nie każde oświetlenie off-roadowe może być legalnie używane na drogach publicznych. Modele przeznaczone wyłącznie do jazdy terenowej zazwyczaj nie posiadają homologacji drogowej, dlatego nie powinny być używane poza szlakiem. Jeśli chcemy używać lamp również legalnie na drogach publicznych (na terenie UE), należy szukać lamp typu driving light posiadających odpowiednie homologacje – np. ECE R112 lub ECE R149. Warto też zwrócić uwagę, czy dana lampa spełnia normę ECE R10, czyli regulację dotyczącą kompatybilności elektromagnetycznej (EMC).

Innym rodzajem lamp legalnych na drogach są tzw. reverse lights (lampy cofania). W tym przypadku należy szukać lamp zgodnych z normami ECE R23 lub ECE R148.

Czy są wymagane dodatkowe źródła energii, jak dodatkowy akumulator lub alternator (jak w przypadku wyciągarek)?

Nowoczesne lampy LED nie wymagają stosowania dodatkowego źródła zasilania. Pobierają znacznie mniej prądu niż tradycyjne halogeny, dlatego mogą być zasilane bezpośrednio z instalacji pojazdu. Są zoptymalizowane pod kątem efektywności energetycznej i przystosowane do pracy w instalacjach 12–24V, a niektóre modele robocze – nawet do 48V.

Jednak w sytuacji, gdy w pojeździe pracuje wiele energochłonnych urządzeń (np. wyciągarka, lodówka, radiostacja), warto rozważyć montaż dodatkowego akumulatora lub mocniejszego alternatora, aby zapewnić stabilność całego układu elektrycznego.